ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΟ ΜΑΓΓΑΝΙΑΚΟ Μέρος 1ο
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΟ ΜΑΓΓΑΝΙΑΚΟ Μέρος 1ο
Η εκκίνηση του έργου
Καταπολέμηση της κοινωνικής εγκατάλειψης στη μικρή κοινότητα του Μαγγανιακού
Το Μαγγανιακό είναι ένα μικρό χωριό του Δήμου Μεσσήνης, που βρίσκεται σε υψόμετρο 391 μέτρων και απέχει 32 χιλιόμετρα από την πόλη της Καλαμάτας. Υπολογίζουμε ότι σήμερα στο χωριό κατοικούν περίπου 65 άτομα, ενώ άλλοι 840 Μαγγανιακίτες/-ισσες είναι γεωγραφικά διασκορπισμένοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η άλλοτε ζωντανή κοινότητα, διατηρεί τη συνοχή της κυρίως μέσα από τους οικογενειακούς δεσμούς και τις εκδηλώσεις του τοπικού συλλόγου «Πολιτιστικός Σύλλογος Πανταχού Μαγγανιακιτών» που διαρκούν όλο το χρόνο. Μέσα από αυτές τις εκδηλώσεις που προσελκύουν περίπου 3.200 άτομα ετησίως οι φίλοι & οι επισκέπτες του χωριού εντάσσονται στη λεγόμενη “κοινότητα του Μαγγανιακού”.
Οι περισσότεροι κάτοικοι που ζουν στο χωριό είναι συνταξιούχοι, και συμπληρώνουν το εισόδημά τους μέσω της ενασχόλησής τους με την παραγωγή της ελιάς. Το μόνο μέρος με οικονομική δραστηριότητα στο χωριό είναι το παλιό καφενείο, το οποίο λειτουργεί και ως κοινωνικός χώρος για τον αντρικό πληθυσμό του χωριού. Προφανώς, το χωριό έχει έλλειψη σε χώρους συνάντησης ειδικά για τον γυναικείο πληθυσμό ενώ ακόμη και η Εκκλησία λειτουργεί κάθε 14 μέρες. Εκτός από τις δράσεις του τοπικού συλλόγου, μερικά από τα νεότερα μέλη της κοινότητας προσπαθούν τα τελευταία χρόνια να εισάγουν έναν άλλο τρόπο οικονομικής δραστηριότητας. Όπως μια μικρή ομάδα παραγωγών η οποία εφαρμόζει οικολογικές μεθόδους καλλιέργειας της ελιάς και η νεοσύστατη κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση «Νόστος» που προωθεί τοπικά προϊόντα και οργανώνει δραστηριότητες με ηθικό και οικολογικό πρόσημο.
Ωστόσο, το χωριό βιώνει τις επιπτώσεις της κοινωνικής εγκατάλειψης, μια μοίρα που συναντάμε και σε άλλα ορεινά χωριά της Ελλάδας. Σε αυτό το πλαίσιο και μέσω του έργου Διάλογος και Δράση για το Μέλλον χτίστηκε μια νέα δυναμική αλλαγής, με επίκεντρο την ενδυνάμωση της κοινότητας και την προβολή του πολιτιστικού και φυσικού χώρου του Μαγγανιακού. Κατά τη διάρκεια του έργου, οι ντόπιοι αποφάσισαν ότι θέλουν να κάνουν δράσεις για να μείνει ζωντανή η κοινότητα και να συνεχίσουν να συνεργάζονται για την ανάπτυξη του χωριού τους.
Η διαχείριση έργου ως πρόσθετη μαθησιακή εμπειρία
Οι εταίροι του έργου είναι το Dock, μη κερδοσκοπικός οργανισμός και φορέας Κ.Αλ.Ο, με εξειδίκευση στη διαχείριση έργων, σε συμμετοχικές διαδικασίες, συνηγορία και δικτύωση, Koukouva, κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση, με εξειδίκευση στη μη τυπική εκπαίδευση & δικτύωση, ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Μαγγανιακιτών & η Νόστος, η τοπική κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση. Οι δύο τοπικοί εταίροι είναι ριζωμένοι μέσα στην κοινότητα και έχουν βαθιά γνώση των θεμάτων και των σχέσεων του χωριού.
Συμπληρωματικά με τους παραπάνω φορείς, υπήρχε ανοιχτό κάλεσμα να συμμετέχει όποιος και όποια ήθελε. Ήταν προφανές ότι αυτό πρόσθεσε μεγάλη πολυπλοκότητα στο έργο, στη διαχείριση ανθρώπων με πολύ διαφορετικές εμπειρίες και πεποιθήσεις, αλλά ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο τέθηκαν τα θεμέλια για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του έργου. Έτσι, ο κύριος στόχος του 12μηνου έργου, ήταν να χτιστεί η κύρια υποδομή ώστε η κοινότητα να πάρει το μέλλον στα χέρια της, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι κάποιοι άνθρωποι θα έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν το μονοπάτι της αλλαγής και μετά τη λήξη του προγράμματος. Από τον Οκτώβριο του 2021, κάθε μήνα, η ομάδα έργου συναντιόταν στο Μαγγανιακό, πραγματοποιώντας συναντήσεις, εργαστήρια και εμπλέκοντας την κοινότητα σε διάλογο.
Ως αποτέλεσμα, η συνολική διαχείριση του έργου, αυτή καθεαυτή αποτέλεσε εμπειρία μάθησης για τα άτομα που συμμετείχαν. Ταυτόχρονα, το κλειστό πλέον σχολείο και η αυλή του έγιναν για 12 μήνες ο χώρος μάθησης για ντόπιους και επισκέπτες σε θέματα διαχείρισης έργων, συμμετοχικού σχεδιασμού, διαβούλευσης, δημοκρατικών αποφάσεων και συλλογικής δράσης.
Το πλαίσιο μέσα στο οποίο δουλέψαμε
Ξεκινώντας το έργο Διάλογος & Δράση για το Μέλλον τον Οκτώβριο του 2021, και λόγω των κανονισμών για τον Covid, η πρώτη δημόσια εκδήλωση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, ενώ δια ζώσης εκδηλώσεις έπρεπε να αναβληθούν. Ωστόσο, προκειμένου να συμπεριληφθεί στις διαδικασίες η παλαιότερη γενιά που δεν έχει πρόσβαση σε ψηφιακά μέσα, οργανώνονταν μικρές συναντήσεις στο προαύλιο του σχολείου σε μηνιαία βάση. Έτσι, δινόταν η ευκαιρία στους ανθρώπους του χωριού να δουν, να πλησιάσουν και να συμμετέχουν για όσο διάστημα ένιωθε άνετα ο καθένας τους και η καθεμιά τους. Αυτές οι μικρότερες συναντήσεις επηρέασαν πολύ θετικά τη συνολική ποιότητα του έργου, καθώς αφιερώθηκε χρόνος για γνωριμία, διασύνδεση και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων ανθρώπων.
Η ουσιαστική γνώση των σχέσεων που διέπουν μια κοινότητα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ενεργοποίηση των ανθρώπων της. Οι δύο τοπικοί εταίροι ήταν σε θέση να δώσουν αρχικές πληροφορίες σχετικά με την σύνθεση, την σύσταση και τα χαρακτηριστικά της κοινότητας του Μαγγανιακού. Εφαρμόζοντας την «Έρευνα Δράσης» ως μεθοδολογία, τα αρχικά δεδομένα αντιμετωπίστηκαν ως υποθέσεις ενώ η συνεχής και ρητή ενασχόληση με τους ανθρώπους οδήγησε σε συμπεράσματα. Οι μηνιαίες επισκέψεις στο χωριό και η άμεση αλληλεπίδραση με τα μέλη της κοινότητας επέτρεψε στην ομάδα του έργου να παρακολουθεί τις ήδη εδραιωμένες σχέσεις. Το ζήτημα της εμπιστοσύνης και της επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας αλλά και μεταξύ της κοινότητας και της ομάδας έργου, ήταν δύο παράγοντες που έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό κάθε βήματος. Ταυτόχρονα, μέσα σε έναν διάλογο για το μέλλον ενός χωριού, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι ανάγκες των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, των κατοίκων και των επισκεπτών είναι πολύ διαφορετικές: Η εύρεση της ισορροπίας είναι το ζητούμενο.
Κλείνοντας, η ισότιμη συμμετοχή στο τραπέζι του διαλόγου και η συμπερίληψη αποτέλεσε ακόμη ένα δύσκολο στοίχημα. Παγιωμένα μοτίβα συμπεριφοράς, ηγετικές τάσεις από ανθρώπους κύρους, υπο-εκπροσωπούμενες φωνές (γυναίκες και παιδιά) συναντήθηκαν μεν για ένα κοινό σκοπό, αλλά ακούστηκαν εξίσου; Η Έρευνα Δράσης επέτρεψε στην ομάδα έργου να είναι ευέλικτη, ενεργητική και να προσαρμόζεται συνεχώς. Με αυτό τον τρόπο έγινε το πέρασμα από την θεωρία στην πράξη, ενσωματώνοντας κατά τη διάρκεια του έργου όσα μια κοινότητα επέλεξε να φανερώσει!
